NIEZBĘDNIK PACJENTA

• przed wejściem do gabinetu

Każda szkoła psychoterapeutyczna opiera się na określonym rozumieniu psychiki i na tej bazie proponuje określoną metodę leczenia. Różne są więc sposoby konceptualizowania problemów pacjenta, różne są sposoby stawiania diagnozy czy formułowania celów terapii, stosowanych metod i narzędzi terapeutycznych. Odmienne są struktura i częstotliwość sesji. Zgodnie z jednymi nurtami psychoterapeuta częściej i dłużej będzie pozostawał milczący , zaś z innymi będzie prowadził aktywny dialog z pacjentem.

Zgłoszenie się na psychoterapię jest niezwykle trudnym i odważnym krokiem, Jest momentem przyznania się przed sobą samym i drugim, obcym człowiekiem , że ma się poważne kłopoty, z którymi samemu trudno sobie poradzić. Zrozumiałe jest więc pojawienie się szeregu obaw i wątpliwości. Lęk może budzić sama osoba terapeuty przed którą przecież trzeba się otworzyć i powierzyć jej najintymniejsze szczegóły swojego życia, jak też można bać się powrotu do trudnych wspomnień, a co za tym idzie przeżywanych emocji. Warto więc przed wyborem podejścia terapeutycznego zadbać o zdobycie informacji na ich temat i dopasować terapię do swoich potrzeb.

• psychoterapia psychodynamiczna

Jednym z głównych założeń psychoterapii psychodynamicznej jest to,że człowiek oprócz świadomości , posiada również nieświadomość. Te dwie części psychiki wpływają na siebie ale i rządzą się swoimi, często odrębnymi prawami. Zgodnie z założeniami tego sposobu myślenia o psychice i psychoterapii to w nieświadomości ukryte są przyczyny objawów, z jakimi zgłasza się pacjent do terapeuty. Praca z psychoterapeutą, który jest swojego rodzaju przewodnikiem po nieświadomości może być skutecznym sposobem na dotarcie do nieświadomych treści.

Terapia psychodynamiczna polega na analizowaniu wspólnie z terapeutą swoich wypartych uczuć, myśli, zachowań związanych z relacjami zarówno w historii pacjenta, jak i w jego aktualnej rzeczywistości. Psychoterapeuta, pozostając nieoceniającym, pomaga pacjentowi zrozumieć jego wewnętrzny, subiektywnie doświadczany świat uczuć, myśli, wspomnień, zachowań oraz znaleźć jego wpływ na obecne problemy, z jakimi zgłosił się po pomoc i wykorzystać możliwości zmiany jakie posiada. Zmiana zaś może dotyczyć postrzegania samego siebie, innych oraz otaczającego świata.

• zanim zacznie się praca

Przed pierwszą sesją psychoterapeutyczną zawsze odbywają się konsultacje, w formie jednego lub kilku spotkań w zależności od złożoności problemu pacjenta( zwykle są to trzy spotkania), w czasie których terapeuta zapoznaje się z historią życia pacjenta, próbuje uzyskać podstawowe informacje o ważnych, znaczących wydarzeniach w jego życiu oraz zapytuje o to z czym przychodzi , by wspólnie móc nazwać problem.Wszystko to umożliwia postawienie wstępnej diagnozy klinicznej, określenie zaburzenia lub choroby (jeśli występuje), z czego w dalszej konsekwencji wynikają strategie terapeutyczne. Często, by doprecyzować diagnozę może pojawić się konieczność wykonania dodatkowych badań lub zlecenia konsultacji np.psychiatrycznej bądź u innego specjalisty. A wszystko po to , by uniknąć przeszkód na drodze do zdrowia- często bowiem objawy zgłaszane przez pacjentów są efektem chorób somatycznych , trudno więc byłoby wtedy mówić o skuteczności psychoterapii. Sama konsultacja i uzyskanie wstępnej diagnozy bardzo często jest spotkaniem, na którym pacjenci, poprzez uzyskanie informacji dotyczącej rodzaju , charakteru dolegliwości doświadczają znaczącej ulgi.

W trakcie konsultacji terapeuta zapoznaje pacjenta z nurtem terapeutycznym, w jakim pracuje i objaśnia jego założenia i metody, może również poinformować go o swoim wykształceniu, odbytych szkoleniach, korzystaniu z superwizji.

Efektem konsultacji jest deklaracja terapeuty dotycząca prowadzenia terapii bądź podjęcie decyzji o zakończeniu współpracy, jeśli uzna, że właściwe leczenie byłoby skuteczniejsze w innym miejscu. Pacjent otrzyma wówczas uzasadnienie takiej decyzji oraz wskazówki do dalszej pomocy.

W przypadku deklaracji terapeuty , co do prowadzenia terapii pacjent dzięki konsultacjom ma czas i możliwość zorientowania się i odpowiedzenia sobie na pytanie ,czy w towarzystwie wybranego terapeuty i w miejscu , do którego przyszedł czuje się na tyle komfortowo i bezpiecznie, by zaufać i móc odkrywać tajniki swojego życia.

• cele- kierunek zmiany

Początkowym etapem terapii jest ustalenie celów terapii, a wiec doprecyzowanie nad czy pacjent chciałby pracować i jakich konkretnych zmian oczekuje, po czym je pozna i kiedy będą dla niego satysfakcjonujące. Są one wspólnie uzgadniane, a w czasie terapii można je weryfikować, zmieniać i uściślać podczas kolejnych sesji.

Często osoby rozpoczynające terapię oczekują wyraźnych wskazówek od terapeuty, by było im łatwiej . Jednak w miarę trwania terapii rozumieją, że to tylko oni decydują o swoim życiu , bo to oni i tak będą za nie odpowiedzialni. Terapeuta więc zawsze pracuje nad tym, co wnosi pacjent, za jakim tematem, wątkiem chce podążać.

• kontrakt – bezpieczeństwo

Są to reguły, jasne zasady współpracy obowiązujące w trakcie terapii, proponowane przez terapeutę na które pacjent wyraża zgodę. Do umówionych reguł obie strony zawsze mogą powracać w trakcie terapii, by je ponownie przedyskutować czy zmieniać. Kontrakt ma formę ustną i określa :

• czas trwania terapii;
• cele terapii;
• długość poszczególnych sesji;
• opłatę za odwołaną sesję;

• zgodę na nagrywanie sesji- dla własnego rozwoju terapeuty- samodzielnego lub superwizji;
• zasady kontaktu pacjent – terapeuta poza sesjami- wymiany smsów, telefonów, e-mali lub dodatkowych spotkań, jeśli są pacjentowi potrzebne;
• warunki przerwania i zakończenia terapii- decyzja zarówno pacjenta jak i terapeuty.

• relacja terapeutyczna

Jest jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na przebieg, jakość i efekty psychoterapii. Terapeuta swoją postawą tworzy klimat bezpieczeństwa i zaufania, by ułatwić pacjentowi mówienie o sobie, otwieranie się. Słucha więc uważnie, akceptuje pacjenta jako osobę, jest empatyczny, autentyczny i spójny w przekazie werbalnym i emocjonalnym, a także elastyczny w reagowaniu na to, co dzieje się właśnie w relacji z pacjentem. Pacjenci potrzebują włożyć wysiłek w wypełnienie terapii treścią, w próbę zrozumienia na czym ich problemy polegają, czego im brakuje i czy to jest osiągalne, oraz w zmianę. Terapeuta może tyko dzięki fachowej wiedzy i przyjęcia roli partnera w rozwiązywaniu problemów, pomóc osiągnąć te cele.

Spotkanie z terapeutą ma być doświadczeniem korygującym wcześniejsze nieprzyjemne i niekorzystne relacje , w szczególności kiedy praca dotyczy zaburzeń osobowości. Pacjent ma prawo oczekiwać ciepła i życzliwości, poszanowania dla poglądów ale i musi byś przygotowany na ból i frustrację jakich może doświadczać w trakcie terapii. Terapeutę obowiązuje bezwzględne zachowanie w tajemnicy wszelkich informacji dotyczących pacjenta. W sytuacjach , w których zagrożone jest życie lub zdrowie pacjenta (myśli lub tendencje samobójcze) dopuszczalne jest zwolnienie terapeuty z zasady poufności i zawiadomienie odpowiednich osób lub instytucji.

Terapeuta, pozostając w zgodzie z etyką zawodową nie może zmienić relacji terapeutycznej z pacjentem w jakąkolwiek inną- zawodowa, biznesową, przyjacielską, czy erotyczną ani zaakceptować jego propozycji w tym względzie. Warto pamiętać, że podczas terapii specjalista zdobył tak intymne informacje, że mogą one w przypadku kontynuowania relacji po zakończeniu terapii czynić ją siłą rzeczy nierówną.

• jak długo trwa psychoterapia

Czas trwania psychoterapii jest zróżnicowany i bardzo indywidualny. Zależy od sposobu leczenia, potrzeb pacjenta i jego problemu. W długoterminowym procesie w ujęciu psychodynamicznym, ukierunkowanym na rozumienie ukrytego źródła objawów, terapia trwa zazwyczaj kilka lat, sesje odbywają się regularnie, tego samego dnia  najczęściej jeden, rzadziej dwa razy w tygodniu, o określonej porze i trwają zawsze tyle samo- 45- 50 minut. Są też inne formy terapii, np.krótkoterminowe, koncentrujące się wokół innego sposobu pracy.

• kiedy zamknąć za sobą drzwi- zakończenie terapii

Każda terapia , na którą pacjent sam się zgłosił może zostać przez niego przerwana. Wskazaniami do takiej decyzji są sytuacje, kiedy pacjent ocenia m.in, że:

• Po dłuższym czasie wytężonej pracy terapeutycznej, pomimo omawiania swoich wątpliwości ze specjalistą, nie doświadcza zmian w życiu lub zmiany są niesatysfakcjonujące. Warto wówczas rozważyć zmianę być może nie tylko terapeuty , ale i nurtu pracy. Cenną praktyką wydaje się ustalona w kontrakcie ostatnia sesja, niezwykle potrzebna obu stronom na domknięcie omawianych spraw, wyjaśnienie przyczyn rezygnacji i ewentualnego zaplanowania dalszych kroków.
• Terapeuta zachowuje się nieprofesjonalnie – ocenia pacjenta, krytykuje, zmusza.Zakończenie terapii w typowym trybie trwa zazwyczaj od jednej do kilku sesji potrzebnych na podsumowanie osiągnięć , wzajemną informację zwrotną i pożegnanie. Udana terapia to taka, dzięki której poprawia się jakość życia pacjenta i jego funkcjonowanie- zarówno w odczuciu terapeuty ale przede wszystkim pacjenta, choć bardzo często ma miejsce , szczególnie w przypadku pracy nad trudniejszymi problemami, stratą bliskiej osoby, zaburzeniami lękowymi, czy przeżywaną złością przejściowe pogorszenie funkcjonowania pacjenta. Ważny jest fakt, czy ustalone wspólnie z terapeuta cele zostały osiągnięte, czy objawy ustąpiły bądź się zmniejszyły. W przypadku niepowodzeń warto mimo wszystko szukać odpowiedniego terapeuty i takiego sposobu pracy , dzięki któremu pojawi się szansa na dokonanie zmian w życiu.